تقویم میلادی یا گریگوری (Gregorian Calendar) به عنوان استاندارد جهانی، کلید ورود به برنامهریزیهای بینالمللی، تجارت و سفر است. این راهنما، پل ارتباطی شما با تقویم جهانی است؛ از ژانویه تا دسامبر، معادل دقیق فارسی، قوانین کبیسه و ریشههای تاریخی آنها را خواهید آموخت.
تقویم میلادی که امروزه بهعنوان تقویم رسمی در بسیاری از کشورهای جهان بهکار میرود، ریشه در تقویم رومی دارد و پس از اصلاحات ژولیوس سزار به تقویم ژولینی و بعدتر با اصلاحات دقیقتر پاپ گریگوری سیزدهم به تقویم گریگوری (Gregorian Calendar) تبدیل شد؛ همان چیزی که امروز میشناسیم.
مبدأ شمارش سالهای این تقویم، تولد حضرت عیسی مسیح در نظر گرفته شده است.این تقویم شامل ۱۲ ماه است که بیشتر آنها ۳۰ یا ۳۱ روز دارند؛ تنها استثناء، فوریه (February) است که در سالهای معمولی ۲۸ روز و در سالهای کبیسه ۲۹ روزه میشود. سال میلادی نیز همیشه از اول ژانویه (January 1st) آغاز میشود و پایان آن آخر دسامبر است. تقویم گریگوری به دلیل دقت بالاتر در محاسبه زمان چرخش زمین بهدور خورشید، سازگاری بیشتری با رویدادهای نجومی دارد و به همین دلیل امروزه رایجترین نظام تاریخگذاری در جهان محسوب میشود.
مقایسه ماههای تقویم میلادی و شمسی:
تقویمها بخشی از زندگی روزمره ما هستند و در بسیاری از کشورها، تقویم میلادی (Gregorian Calendar) به عنوان تقویم اصلی استفاده میشود. اما در ایران، تقویم خورشیدی یا هجری شمسی (Persian Calendar) استفاده میشود. اگر شما به دنبال درک تفاوتها بین این دو تقویم هستید و هیچ تجربهای در این زمینه ندارید، این مقاله برای شماست. در اینجا به معرفی و مقایسه ماههای میلادی و ایرانی خواهیم پرداخت.
ترتیب نام ماههای سال میلادی
تقویم میلادی، که به عنوان تقویم گریگوری نیز شناخته میشود، از 12 ماه تشکیل شده است و مبنای تقویم بسیاری از کشورهای جهان است. این ماهها عبارتاند از:
- January (ژانویه): ژانویه اولین ماه از سال میلادی است و 31 روز دارد. این ماه نشاندهنده آغاز سال جدید در تقویم میلادی است و معمولاً با جشن سال نو همراه است.
- February (فوریه): فوریه دومین ماه سال میلادی است و معمولاً 28 روز دارد، اما در سالهای کبیسه 29 روزه است. فوریه کوتاهترین ماه سال میلادی است.
- March (مارس): مارس سومین ماه سال میلادی و اولین ماه از فصل بهار در نیمکره شمالی است. این ماه 31 روز دارد و با تغییرات فصلی همراه است.
- April (آوریل): آوریل چهارمین ماه سال میلادی است و 30 روز دارد. آوریل به عنوان ماهی بهاری در بسیاری از کشورها شناخته میشود.
- May (می): می پنجمین ماه سال میلادی است و 31 روز دارد. این ماه به عنوان ماه شکوفهها و شروع فعالیتهای کشاورزی شناخته میشود.
- June (ژوئن): ژوئن ششمین ماه سال میلادی است و 30 روز دارد. این ماه همزمان با آغاز تابستان در نیمکره شمالی است.
- July (جولای): جولای هفتمین ماه سال میلادی است و 31 روز دارد. این ماه معمولاً با گرمای تابستان و تعطیلات تابستانی همراه است.
- August (آگوست): آگوست هشتمین ماه سال میلادی است و 31 روز دارد. این ماه در بسیاری از کشورها به عنوان اوج تعطیلات تابستانی شناخته میشود.
- September (سپتامبر): سپتامبر نهمین ماه سال میلادی است و 30 روز دارد. این ماه شروع فصل پاییز در نیمکره شمالی و بازگشایی مدارس را به همراه دارد.
- October (اکتبر): اکتبر دهمین ماه سال میلادی است و 31 روز دارد. این ماه با فصل پاییز در نیمکره شمالی و تعطیلات مهم مانند هالووین شناخته میشود.
- November (نوامبر): نوامبر یازدهمین ماه سال میلادی است و 30 روز دارد. این ماه معمولاً با رویدادهایی مانند روز شکرگزاری در آمریکا همراه است.
- December (دسامبر): دسامبر دوازدهمین و آخرین ماه سال میلادی است و 31 روز دارد. دسامبر با جشن کریسمس و پایان سال میلادی شناخته میشود.
ترتیب نام ماههای ایرانی سال شمسی
تقویم ایرانی نیز شامل 12 ماه است و با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران، مبتنی بر چرخه خورشید است. ماههای این تقویم عبارتاند از:
- فروردین (Farvardin): فروردین اولین ماه از سال ایرانی است و ۳۱ روز دارد. این ماه با آغاز بهار و نوروز، جشن سال نو ایرانی، همراه است.
- اردیبهشت (Ordibehesht): اردیبهشت دومین ماه سال شمسی است و ۳۱ روز دارد. این ماه با هوای معتدل بهاری شناخته میشود.
- خرداد (Khordad): خرداد سومین ماه سال شمسی است و ۳۱ روز دارد. این ماه یکی از ماههای پر از فعالیتهای کشاورزی و باغبانی است.
- تیر (Tir): تیر چهارمین ماه از سال شمسی است و ۳۱ روز دارد. تیر ماه معمولاً با گرمای تابستان و تعطیلات تابستانی همراه است.
- مرداد (Mordad): مرداد پنجمین ماه سال شمسی است و ۳۱ روز دارد. این ماه اوج گرمای تابستان در ایران است.
- شهریور (Shahrivar): شهریور ششمین ماه سال شمسی است و ۳۱ روز دارد. در این ماه، پایان تابستان و آغاز پاییز را تجربه میکنیم.
- مهر (Mehr): مهر هفتمین ماه سال شمسی است و ۳۰ روز دارد. آغاز مهر همزمان با شروع فصل پاییز و بازگشایی مدارس است.
- آبان (Aban): آبان هشتمین ماه سال شمسی است و ۳۰ روز دارد. این ماه بهطور کامل در فصل پاییز قرار دارد و معمولاً با هوای خنک پاییزی همراه است.
- آذر (Azar): آذر نهمین ماه سال شمسی است و ۳۰ روز دارد. این ماه آغاز فصل زمستان در تقویم ایرانی است.
- دی (Dey): دی دهمین ماه سال شمسی است و ۳۰ روز دارد. دی ماه سردترین ماه سال در بسیاری از مناطق ایران است.
- بهمن (Bahman): بهمن یازدهمین ماه سال شمسی است و ۳۰ روز دارد. این ماه با هوای سرد زمستانی و جشنهایی مانند دهه فجر شناخته میشود.
- اسفند (Esfand): اسفند دوازدهمین و آخرین ماه سال شمسی است و در سالهای عادی ۲۹ روز و در سالهای کبیسه ۳۰ روز دارد. این ماه با آمادگی برای نوروز و پایان سال همراه است.
جدول تطبیق ماههای تقویم میلادی و شمسی
آشنایی با تقویم میلادی و تقویم ایرانی نه تنها در مکاتبات بینالمللی و برنامهریزی سفرهای خارجی کاربرد دارد، بلکه به درک عمیقتر ما از فرهنگ و تاریخ نیز کمک میکند. مهمترین دغدغه فارسیزبانان، یافتن معادل دقیق ماههای میلادی در تقویم خورشیدی (جلالی) است. این تطبیق به دلیل تفاوت در مبدأ تاریخی و قوانین کبیسه، کاملاً ثابت نیست و گاهی با جابهجایی یک روزه در سالهای مختلف همراه است.
در جدول زیر، ماههای میلادی همراه با معادلهای شمسی، تعداد روز، فصلها در نیمکره شمالی و جنوبی و همچنین بازه دقیق آنها در تقویم ایران ارائه شده است. این مقایسه به شما کمک میکند تفاوتها و همپوشانی این دو تقویم را بهطور دقیق و کاربردی مشاهده و استفاده کنید.
| N | نام ماه | تعداد روز (عادی/کبیسه) | فصل در نیمکره شمالی | فصل در نیمکره جنوبی | فصل در ایران | ماه شمسی همپوشان | روزهای میلادی در تقویم شمسی |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | ژانویه (January) | 31 | زمستان | تابستان | زمستان | دی (30) / بهمن (30) | ۱۱ دی تا ۱۱ بهمن |
| 2 | فوریه (February) | 28 / 29 | زمستان | تابستان | زمستان | بهمن (30) / اسفند (29 یا 30) | ۱۲ بهمن تا ۹ یا ۱۰ اسفند |
| 3 | مارس (March) | 31 | بهار (آغاز) | پاییز (آغاز) | زمستان ← بهار | اسفند (29/30) / فروردین (31) | ۱۰ اسفند تا ۱۲ فروردین |
| 4 | آوریل (April) | 30 | بهار | پاییز | بهار | فروردین (31) / اردیبهشت (31) | ۱۳ فروردین تا ۱۰ اردیبهشت |
| 5 | مِی / مه (May) | 31 | بهار | پاییز | بهار | اردیبهشت (31) / خرداد (31) | ۱۱ اردیبهشت تا ۱۰ خرداد |
| 6 | ژوئن / جون (June) | 30 | تابستان (آغاز) | زمستان (آغاز) | تابستان | خرداد (31) / تیر (31) | ۱۱ خرداد تا ۹ تیر |
| 7 | ژوئیه / جولای (July) | 31 | تابستان | زمستان | تابستان | تیر (31) / مرداد (31) | ۱۰ تیر تا ۹ مرداد |
| 8 | اوت / آگوست (August) | 31 | تابستان | زمستان | تابستان | مرداد (31) / شهریور (31) | ۱۰ مرداد تا ۹ شهریور |
| 9 | سپتامبر (September) | 30 | پاییز (آغاز) | بهار (آغاز) | پاییز | شهریور (31) / مهر (30) | ۱۰ شهریور تا ۸ مهر |
| 10 | اکتبر (October) | 31 | پاییز | بهار | پاییز | مهر (30) / آبان (30) | ۹ مهر تا ۹ آبان |
| 11 | نوامبر (November) | 30 | پاییز | بهار | پاییز ← زمستان | ۱۰ آبان تا ۹ آذر | |
| 12 | دسامبر (December) | 31 | زمستان (آغاز) | تابستان (آغاز) | زمستان | آذر (30) / دی (30) | ۱۰ آذر تا ۱۰ دی |
فرمول تبدیل سال تقویم میلادی به شمسی
تبدیل سال، به دلیل تفاوت در زمان آغاز سال نو دو تقویم، دو حالت دارد:
- برای تاریخهای قبل از نوروز (ژانویه، فوریه، نیمه اول مارس):
سال میلادی را از622کم کنید. مثال: تاریخ ۱۵ ژانویه ۲۰۲۴ میلادی معادل سال ۱۴۰۲ شمسی است:
مثال:1402 = 2024 - 622 - برای تاریخهای بعد از نوروز (نیمه دوم مارس تا دسامبر):
سال میلادی را از621کم کنید. تاریخ ۱۵ ژوئن ۲۰۲۴ میلادی معادل سال ۱۴۰۳ شمسی است:
مثال:1403 = 2024 - 621
این تفاوت عددی بین 621 و 622 ناشی از اختلاف زمان شروع سال نو میلادی (اول ژانویه) با نوروز و اعتدال بهاری است.
قانون سال کبیسه تقویم میلادی (Leap Year)
همانند تقویم شمسی، تقویم میلادی نیز برای جبران اختلاف بین سال رسمی (365 روز) و زمان دقیق گردش زمین به دور خورشید (365.2422 روز) نیاز به سال کبیسه دارد. در تقویم میلادی، یک روز به ماه فوریه اضافه شده و آن را 29 روزه میکند.
چه سالهایی کبیسه هستند؟
قوانین کبیسه در تقویم گریگوری از قواعد پیچیدهتری پیروی میکند و شامل 3 مرحله است:
- اگر سال مورد نظر بر عدد 4 بخشپذیر باشد، کبیسه است (مثل سال 2024، 2028).
- اگر سال بر عدد 100 بخشپذیر باشد (مانند سال 1900، 2100)، کبیسه نیست.
- اگر سال بر عدد 400 نیز بخشپذیر باشد (مانند سال 2000، 2400)، دوباره کبیسه است.
نتیجه: این قانون باعث میشود که سال میلادی به طور میانگین 365.2425 روز داشته باشد که بسیار نزدیک به طول دقیق سال خورشیدی است.
قانون سال کبیسه شمسی (خورشیدی / جلالی)
تقویم شمسی برای همگامسازی با گردش واقعی زمین به دور خورشید، دارای سال کبیسه است. سال شمسی عادی 365 روز دارد و سال کبیسه 366 روز است. روز اضافه در سال کبیسه به ماه اسفند اضافه میشود.
چه سالهایی کبیسه هستند؟
قانون کبیسه در تقویم شمسی بر اساس محاسبات دقیق اعتدال بهاری تعیین میشود:
- سالهایی که با 4 بخشپذیر هستند، به طور معمول کبیسهاند.
- برای جلوگیری از اختلاف طولانی، برخی سالها که با 33 سال یک چرخه کبیسه را کامل میکنند، تغییراتی در کبیسه بودن اعمال میشود.
نتیجه: طول متوسط سال شمسی تقریباً 365.2424 روز است که بسیار نزدیک به طول واقعی سال خورشیدی و دقیقتر از تقویم میلادی است.
آیا تناقض عددی ماههای تقویم میلادی یک اشتباه است؟
اگر تابهحال به ماههای انتهای سال میلادی دقت کرده باشید، حتماً متوجه یک تناقض شگفتانگیز شدهاید؛ تناقضی که در ظاهر به نظر میرسد یک خطای ساده در شمارش است. چهار ماه آخر سال، نامهای خود را از اعداد لاتین هفت تا ده گرفتهاند، اما در واقعیت ماههای نهم تا دوازدهم هستند. به عبارت سادهتر:
- سپتامبر (September): برگرفته از Septem (هفت)، اما ماه نهم است.
- اکتبر (October): برگرفته از Octo (هشت)، اما ماه دهم است.
- نوامبر (November): برگرفته از Novem (نُه)، اما ماه یازدهم است.
- دسامبر (December): برگرفته از Decem (ده)، اما ماه دوازدهم است.
چرا باید تقویم جهانی چنین ناهماهنگی آشکاری را در خود جای داده باشد؟ آیا رومیها در شمارش اشتباه کرده بودند؟ قطعاً خیر. این ناهماهنگی، در واقع یک سرنخ تاریخی مهم است که ما را به گذشته بسیار دورتری از تقویم امروزی هدایت میکند و دلیل آن، تغییر مبدأ سال نو در تاریخ است.
تقویم اصلی: زمانی که مارس ماه اول بود
ریشه این معما در تقویم بسیار قدیمی رومی نهفته است. تقویم رومیها در ابتدا فقط ده ماه داشت و ماههای ژانویه و فوریه یا وجود نداشتند یا محاسبه نمیشدند و دوره زمستان به عنوان یک فاصله زمانی “بینام” در نظر گرفته میشد. مهمتر اینکه، شروع سال نو در روم باستان، نه از ژانویه، بلکه از ماه مارس (March) بود که ماه خدای جنگ (مارس)، مریخ (Mars)، نام داشت و با پایان زمستان و آغاز فصلهای کلیدی کشاورزی و جنگ همزمان میشد.
جابجایی مبدأ، جابجایی جایگاه
هنگامی که شمارش از مارس آغاز میشد، نامهای عددی کاملاً منطقی بودند؛ سپتامبر (هفتم) ماه هفتم بود و دسامبر (دهم) ماه دهم. اما در طول تاریخ، به دلایل سیاسی و نظامی، دو ماه ژانویه و فوریه به تقویم اضافه شدند. سپس، مبدأ آغاز سال به طور رسمی به اول ژانویه منتقل شد. این تغییر باعث شد که تمام ماههای بعدی در جدول زمانی دو پله به جلو حرکت کنند. در نتیجه، سپتامبر به ماه نهم و دسامبر به ماه دوازدهم تبدیل شد، در حالی که نامهای اصلی و عددی آنها برای همیشه به عنوان یادگاری از تقویم باستانی، دست نخورده باقی ماند.
جدول نهایی مقایسه: ۷ تفاوت کلیدی بین تقویم میلادی و تقویم ایرانی
درک تفاوتهای بنیادین میان تقویم هجری شمسی (جلالی) و میلادی (گریگوری)، کلید درک دو رویکرد متفاوت در زمانسنجی است. تقویم ایرانی نجومی و دقیق است، در حالی که تقویم میلادی قراردادی و جهانی است.
| ویژگی مقایسه | تقویم ایرانی (هجری شمسی/جلالی) | تقویم میلادی (گریگوری) |
|---|---|---|
| ۱. مبنای محاسبه | نجومی و طبیعی: بر اساس حرکت واقعی زمین و لحظه دقیق رسیدن خورشید به نقطه اعتدال بهاری. | ریاضی و قراردادی: بر اساس میانگین طول سال خورشیدی و قوانین ریاضی ثابت (نه نجومی). |
| ۲. مبدأ تاریخگذاری | هجرت پیامبر اسلام (ص): ۱ فروردین سال ۱ هجری قمری. | تولد عیسی مسیح (ع): ۱ ژانویه سال ۱ میلادی. |
| ۳. لحظه تحویل سال | لحظه دقیق نجومی: لحظه رسیدن خورشید به اعتدال بهاری (نوروز). | زمان قراردادی: نیمهشب ثابت (ساعت ۰۰:۰۰) اول ژانویه. |
| ۴. طول ماهها و نظم | نظم مطلق: ۶ ماه اول ۳۱ روز و ۶ ماه دوم ۳۰ یا ۲۹ روز. (نظم وابسته به فصل) | نامنظم: ماهها از ۲۸ تا ۳۱ روز متغیرند (مثلاً فوریه ۲۸/۲۹ روزه). |
| ۵. قوانین کبیسه | نجومی: بر اساس رصد دقیق نجومی و لحظه تحویل سال بعدی تعیین میشود. | ریاضی: بر اساس تقسیم بر ۴ و قوانین استثنای ۱۰۰ و ۴۰۰. |
| ۶. نامگذاری ماهها | فرهنگی/زرتشتی: نامهایی با ریشه فارسی و مفاهیم باستانی (مانند فروردین). | لاتین/رومی: نامهایی منسوب به خدایان یا امپراتوران رومی (مانند مارس، جولای). |
| ۷. کاربرد اصلی | محلی/فرهنگی: عمده استفاده در ایران و افغانستان برای مراسمها و امور داخلی. | جهانی/بینالمللی: استاندارد جهانی برای تجارت، سفر و اسناد بینالمللی. |
تقویم ایرانی (جلالی) به دلیل رصد دقیق نجومی و ارتباط مستقیم با طبیعت (شروع سال با بهار)، از نظر دقت فیزیکی در جهان بیرقیب است. در مقابل، تقویم میلادی به دلیل سادگی قواعد ریاضی و قراردادی، توانسته است به عنوان استاندارد جهانی برای استفادههای تجاری و بینالمللی پذیرفته شود.
توجه داشته باشید که اکثر رویدادهای جهانی با مبنای ساعت جهانی هماهنگ (UTC) اعلام میشوند. به دلیل تفاوت ساعتی ایران با UTC و همچنین ساعات تابستانی و زمستانی، ممکن است تاریخ یک رویداد در ایران با یک روز اختلاف (قبل یا بعد) ثبت شود. هنگام برنامهریزی پروازها، کنفرانسها و قرارهای آنلاین، حتماً منطقه زمانی را محاسبه کنید.
جدول نامهای بروج فلکی
در حالی که ایران از نامهای باستانی فارسی (مانند فروردین) استفاده میکند، در افغانستان برای نامگذاری ماههای تقویم هجری شمسی از اسامی بروج فلکی (Zodiac Signs) استفاده میشود. این نامها ریشه در نجوم اسلامی و اسامی عربی صورتهای فلکی دارند و در متون تاریخی و اسناد بینالمللی مرتبط با افغانستان رایج هستند.
| ترتیب | نام رایج در ایران (فارسی) | نام رایج در افغانستان (دری/بروج) | معنای فارسی برج | معنای بروج فلکی (انگلیسی) |
|---|---|---|---|---|
| ۱ | فروردین | حمل (Hamal) | قوچ / گوسفند | Aries |
| ۲ | اردیبهشت | ثور (Saur) | گاو / گاو نر | Taurus |
| ۳ | خرداد | جوزا (Jauza) | دوپیکر / دوقلوها | Gemini |
| ۴ | تیر | سرطان (Saratan) | خرچنگ | Cancer |
| ۵ | مرداد | اسد (Asad) | شیر | Leo |
| ۶ | شهریور | سنبله (Sunbula) | خوشه / سنبله گندم (دوشیزه) | Virgo |
| ۷ | مهر | میزان (Mizan) | ترازو / تعادل | Libra |
| ۸ | آبان | عقرب (Aqrab) | کژدم / عقرب | Scorpio |
| ۹ | آذر | قوس (Qaus) | کماندار / کمان | Sagittarius |
| ۱۰ | دی | جدی (Jady) | بزغاله / بز کوهی | Capricorn |
| ۱۱ | بهمن | دلو (Dalw) | آبریز / سطل آب | Aquarius |
| ۱۲ | اسفند | حوت (Hut) | ماهی / دو ماهی | Pisces |
