شاید شما هم بارها با شنیدن کلماتی مثل هک | Hack یا هکر | Hacker احساس ترس یا نگرانی کرده باشید؛ واژه‌هایی که معمولاً یادآور نفوذ، سرقت اطلاعات و خطرات دنیای دیجیتال هستند. اما واقعیت این است که فهمیدن «هک چیست» و اینکه «هکرها چطور ما را هک می‌کنند»، نه‌تنها ترسناک نیست بلکه اولین قدم برای محافظت از خودمان در دنیای آنلاین است. هرچه بیشتر روش‌ها و ترفندهای رایج هکرها را بشناسید، کمتر در دام حملات سایبری، فیشینگ، بدافزارها یا کلاهبرداری‌های اینترنتی گرفتار می‌شوید.
هک در ساده‌ترین معنا به نفوذ و دسترسی غیرمجاز به حساب‌ها، دستگاه‌ها یا شبکه‌ها گفته می‌شود؛ کاری که امروز بیشتر برای سوءاستفاده، سرقت داده یا خرابکاری انجام می‌شود. در گذشته این واژه صرفاً به معنای خلاقیت تکنیکی و یافتن راه‌های هوشمندانه برای حل مشکلات فنی بود، اما اکنون یکی از جدی‌ترین تهدیدهای امنیتی برای کاربران عادی، کسب‌وکارها و حتی دولت‌ها محسوب می‌شود. در این مقاله یاد می‌گیرید هکرها از چه روش‌هایی وارد سیستم‌ها می‌شوند، چه ضعف‌هایی از ما را هدف می‌گیرند و چطور می‌توانید امنیت خودتان را در برابر آن‌ها چند برابر کنید.
هک چگونه متولد شد و چگونه به تهدیدی جهانی تبدیل شد؟
هک امروزی ریشه‌اش به دهه ۱۹۶۰ و گروه‌های مهندسی MIT بازمی‌گردد، جایی که دانشجویان برای بهبود عملکرد سیستم‌ها یا شکستن محدودیت‌های دستگاه‌ها، «هک» انجام می‌دادند. آن زمان این کار بیشتر نوعی خلاقیت فنی و حل مساله بود و جنبه مخرب نداشت، اما با گسترش کامپیوترهای خانگی و اینترنت از دهه ۱۹۸۰، هکری به شکل امروزی شکل گرفت. در سال 1983، فیلم WarGames باعث شد مردم برای اولین بار از هکرهای واقعی بترسند و توجه عمومی به این پدیده جلب شود. بین سال‌های 1994 تا 1999، گروه‌های بزرگ هک شکل گرفتند و اولین حملات اینترنتی جدی انجام شد. اوایل دهه 2000، ویروس‌ها و کرم‌های اینترنتی مانند ILOVEYOU میلیون‌ها سیستم را آلوده کردند و خسارت‌های عظیمی به بار آوردند. از سال 2010 به بعد، هکرها سازمان‌یافته شدند و حملات دولتی، جاسوسی سایبری و باج‌افزارها (Ransomware) به اوج رسیدند.
بزرگ‌ترین حملات هکری تاریخ تا سال ۲۰۲۵
در ادامه، ۱۰ هک بزرگ تاریخ جهان تا سال ۲۰۲۵ را مشاهده می‌کنید، مطالعه این موارد به شما کمک می‌کند با تحولات مهم امنیت سایبری و روش‌های نفوذ هکرها آشنا شوید و اهمیت محافظت از داده‌ها و سیستم‌ها را بهتر درک کنید.
| سال | گروه هک کننده | نوع هک | توضیح کوتاه |
|---|---|---|---|
| 1988 | Robert Tappan Morris | Worm | انتشار کرم اینترنتی Morris Worm که هزاران کامپیوتر در آمریکا را آلوده کرد و اولین هشدار امنیتی گسترده را ایجاد نمود. |
| 1994 | Kevin Mitnick | Social Engineering & Phishing | نفوذ به شبکه‌های شرکت‌ها با استفاده از مهندسی اجتماعی و فریب کارکنان برای دسترسی به اطلاعات محرمانه. |
| 2000 | ILOVEYOU Virus | Malware / Email Worm | ویروس ایمیلی که میلیون‌ها سیستم را آلوده کرد و میلیاردها دلار خسارت مالی ایجاد نمود. |
| 2007 | Anonymous | DDoS | حملات انکار سرویس به سایت‌های دولتی و شرکت‌ها برای ایجاد اختلال گسترده در سرویس‌ها. |
| 2013 | Team GhostShell | SQL Injection | نفوذ به بانک‌ها و سازمان‌های دولتی با تزریق کدهای SQL مخرب و سرقت اطلاعات کاربران. |
| 2014 | Carbanak Group | Malware / Financial Theft | استفاده از بدافزار پیشرفته برای سرقت میلیون‌ها دلار از بانک‌ها در سراسر جهان. |
| 2016 | Shadow Brokers | Zero-Day Exploits | افشای آسیب‌پذیری‌های روز صفر در ویندوز که به هکرها اجازه حملات گسترده داد. |
| 2017 | WannaCry Ransomware | Ransomware | باج‌افزار WannaCry سیستم‌های سراسر جهان را آلوده کرد و کاربران را مجبور به پرداخت باج بیت‌کوین نمود. |
| 2020 | DarkSide | Ransomware / DDoS | حمله باج‌افزاری به شرکت Colonial Pipeline آمریکا که باعث اختلال در عرضه سوخت شد. |
| 2021 | REvil | Ransomware / Supply Chain Attack | حمله به شرکت‌های تامین‌کننده و باج‌گیری از مشتریان آن‌ها با انتشار اطلاعات محرمانه آنلاین. |
| 2023 | BlackCat / ALPHV | Ransomware / Multi-Platform | باج‌افزار پیشرفته که شرکت‌ها و سازمان‌ها در چند کشور را هدف قرار داد و اطلاعات حساس را رمزگذاری کرد. |
| 2024 | Clop | Ransomware / Cloud Attack | حمله به زیرساخت‌های ابری شرکت‌ها و استخراج اطلاعات محرمانه، با تهدید به انتشار عمومی داده‌ها. |
| 2025 | Anonymous 2.0 | Cyber Espionage / Hacktivism | حملات سایبری به چند سازمان دولتی و شرکت‌های بزرگ برای افشای اطلاعات و فشار سیاسی، ادامه حرکت‌های هکتیویستی. |
امروزه هک دیگر تنها کار نوجوان‌های کنجکاو نیست و به یک صنعت میلیارد دلاری تبدیل شده است که شامل هکرهای مخرب، گروه‌های جنایی، شرکت‌های امنیت سایبری و حتی دولت‌ها می‌شود. هکرها را می‌توان بر اساس نیت و هدف فعالیت‌هایشان به سه دسته اصلی تقسیم کرد. این دسته‌بندی که به عنوان قانون «کلاه‌گذاری» (Hackers’ Hat Classification) شناخته می‌شود، نشان می‌دهد انگیزه پشت هر نفوذ، تعیین‌کننده نوع هکر و شیوه عملکرد او است.
هکرهای کلاه سفید (White Hat Hackers)
هکرهای کلاه‌سفید متخصصان امنیتی هستند که به صورت قانونی و با اجازه سازمان‌ها و شرکت‌ها، سیستم‌ها و شبکه‌ها را بررسی می‌کنند. هدف آن‌ها شناسایی نقاط ضعف قبل از اینکه هکرهای مخرب از آن‌ها سوءاستفاده کنند، است. فعالیت‌های این گروه شامل تست نفوذ، بررسی آسیب‌پذیری‌ها و ارائه راهکارهای امنیتی است. به طور خلاصه، آن‌ها نقش نگهبان و محافظ امنیت دیجیتال را دارند.
مثال: یک هکر کلاه‌سفید برای یک بانک نفوذ آزمایشی انجام می‌دهد و ضعف امنیتی در سیستم آنلاین بانک را گزارش می‌کند تا پیش از حمله واقعی، اصلاح شود.
هکرهای کلاه سیاه (Black Hat Hackers)
هکرهای کلاه‌سیاه، افراد مخربی هستند که بدون اجازه قانونی وارد سیستم‌ها می‌شوند و اهدافی مانند سرقت اطلاعات، خرابکاری، اخاذی یا انتشار بدافزار را دنبال می‌کنند. فعالیت‌های آن‌ها غیرقانونی است و معمولاً به دنبال سود شخصی یا آسیب رساندن به دیگران هستند.
مثال: یک هکر کلاه‌سیاه به پایگاه داده یک فروشگاه آنلاین نفوذ می‌کند و اطلاعات کارت‌های بانکی مشتریان را سرقت می‌کند.
هکرهای کلاه خاکستری (Gray Hat Hackers)
هکرهای کلاه‌خاکستری ترکیبی از دو نوع قبل هستند. آن‌ها ممکن است بدون اجازه نفوذ کنند، اما هدفشان لزوماً مخرب نیست و معمولاً برای اطلاع‌رسانی به سازمان یا افشای ضعف‌ها به عموم انجام می‌شود تا مشکلات امنیتی رفع شود. با این حال، فعالیت‌های آن‌ها قانونی نیست و می‌تواند تبعات قانونی داشته باشد.
مثال: یک هکر کلاه‌خاکستری یک ضعف امنیتی در یک وب‌سایت دولتی پیدا می‌کند و آن را به صورت عمومی منتشر می‌کند تا مسئولان مجبور به رفع مشکل شوند، بدون اینکه قصد سرقت اطلاعات داشته باشد.
1) فیشینگ و مهندسی اجتماعی (Phishing & Social Engineering)
در این روش هکرها با جعل هویت، ساخت صفحات جعلی یا ارسال پیام‌های فریبنده، تلاش می‌کنند شما را متقاعد کنند که روی یک لینک خطرناک کلیک کنید یا اطلاعات حساس‌تان را وارد کنید. این حملات معمولاً ظاهر کاملاً معتبر دارند و قربانی متوجه جعلی بودن آن‌ها نمی‌شود.
مثال: پیامکی دریافت می‌کنید با این متن: «حساب بانکی شما مسدود شد. برای فعال‌سازی وارد لینک زیر شوید.» لینک کاملاً شبیه سایت اصلی بانک است اما اطلاعات شما را به هکر تحویل می‌دهد.
2) بدافزارها و تروجان‌ها (Malware & Trojans)
بدافزارها برنامه‌های مخربی هستند که پس از نصب روی گوشی یا کامپیوتر، می‌توانند اطلاعات‌تان را سرقت کنند، سیستم را کنترل کنند یا حتی رمزهای عبور را ذخیره کرده و برای هکر بفرستند. تروجان‌ها معمولاً در قالب برنامه‌های ظاهراً کاربردی پنهان می‌شوند.
مثال: یک فایل «نسخه کرک‌شده برنامه» دانلود می‌کنید که در واقع داخلش یک تروجان قرار دارد و رمزهای عبور مرورگرتان را سرقت می‌کند.
3) طرح‌های پانزی و هرمی (Ponzi & Pyramid Schemes)
در این طرح‌ها هکرها یا کلاهبرداران با وعده سودهای نجومی، افراد را جذب می‌کنند. سود اولیه فقط از پول افراد جدید پرداخت می‌شود و هیچ فعالیت واقعی وجود ندارد.
مثال: پروژه‌ای که می‌گوید «ما تضمینی ماهی ۳۰٪ سود می‌دهیم؛ فقط افراد جدید معرفی کنید.» این ساختار کلاسیک پانزی است.
4) وب‌سایت‌ها و صرافی‌های جعلی (Fake Exchanges & Scam Websites)
هکرها نسخه‌ای کاملاً شبیه از سایت‌های محبوب می‌سازند تا شما را فریب دهند و اطلاعات ورود یا کلیدهای خصوصی‌تان را بدزدند.
مثال: وب‌سایتی با آدرس googlel.com (با حرف L اضافه) که مشابه گوگل است اما جعلی است.
5) رگ‌پول و پروژه‌های بدون پشتوانه (Rug Pull & Unbacked Projects)
در رگ‌پول تیم پروژه پس از جمع‌کردن سرمایه، ناگهان نقدینگی را خارج کرده و فرار می‌کند. توکن بی‌ارزش شده و سرمایه کاربران صفر می‌شود.
مثال: عرضه یک توکن جدید که در ۲۴ ساعت اول ۲۰۰٪ رشد می‌کند و ناگهان به صفر می‌رسد.
6) ایردراپ‌های مشکوک و دروغین (Fake & Suspicious Airdrops)
ایردراپ‌های جعلی کاربران را تشویق می‌کنند کیف‌پولشان را به سایت مشکوک وصل کنند و از طریق دسترسی سطح بالا، دارایی آن‌ها را تخلیه می‌کنند.
مثال: «برای دریافت ۳۰۰ توکن رایگان کیف‌پول کیف‌پول‌تان را به سایت وصل کنید.» و پس از اتصال، دارایی‌تان منتقل می‌شود.
7) ربات‌ها و کانال‌های سیگنال جعلی (Fake Trading Bots & Signal Channels)
هکرها با ساخت ربات‌های معاملاتی تقلبی یا کانال‌های سیگنال «VIP»، کاربران تازه‌کار را جذب کرده و سپس از طریق دریافت پول یا لینک‌های آلوده از آن‌ها سوءاستفاده می‌کنند.
مثال: ربات تلگرامی که ادعا می‌کند «روزانه ۵٪ سود تضمینی می‌دهد» اما فقط برای گرفتن پول ساخته شده است.
8) کیف‌پول‌های تقلبی و کلون‌شده (Fake & Cloned Wallets)
این کیف‌پول‌ها کاملاً مانند نسخه اصلی هستند اما کلید خصوصی شما را به هکر ارسال می‌کنند. بسیاری از مبتدیان گرفتار این مورد می‌شوند.
مثال: دانلود یک نسخه جعلی از MetaMask از یک سایت غیررسمی.
9) قراردادهای هوشمند مخرب (Malicious Smart Contracts)
هکرها قراردادهایی می‌سازند که به محض امضای شما (Sign)، اختیارات کامل دارایی‌تان را دریافت می‌کنند بدون اینکه شما متوجه شوید.
مثال: اتصال به یک وب‌سایت دیفای جعلی و امضای یک تراکنش «Approve» که اجازه برداشت موجودی شما را می‌دهد.
10) پشتیبانی فیک و جعل تیم توسعه (Fake Support & Impersonated Dev Teams)
بسیاری از هکرها خودشان را پشتیبانی رسمی معرفی می‌کنند و از شما می‌خواهند اطلاعات حساس یا Seed Phrase را ارسال کنید.
مثال: پیام خصوصی: «سلام، از پشتیبانی بایننس هستیم. برای رفع خطا لطفاً عبارت بازیابی‌تان را ارسال کنید.»
11) حمله انکار سرویس (DoS/DDoS Attack)
در این روش حجم گسترده‌ای از درخواست‌ها به سمت یک سرور ارسال می‌شود تا سرویس از دسترس خارج شود. این کار برای تعطیل کردن سایت‌ها یا ایجاد حواس‌پرتی در حملات دیگر استفاده می‌شود.
مثال: فروشگاه آنلاین شما در زمان جشنواره فروش ناگهان از کار می‌افتد چون به آن میلیون‌ها درخواست جعلی فرستاده شده است.
12) تزریق SQL (SQL Injection)
هکر کدهای مخرب را در فیلدهای ورودی سایت وارد می‌کند تا اطلاعات دیتابیس را سرقت یا تغییر دهد. این روش یکی از رایج‌ترین حملات به سایت‌هاست.
مثال: در فرم ورود، به جای “username” این متن وارد می‌شود: ‘ OR ‘1’=’1 و سیستم را دور می‌زند.
13) اسکریپت‌نویسی فرامرزی (Cross-Site Scripting – XSS)
در XSS هکر یک اسکریپت مخرب در وب‌سایت تزریق می‌کند تا هنگام مشاهده صفحه توسط کاربر، اسکریپت اجرا شود و اطلاعات کاربر سرقت شود.
مثال: نمایش یک نظر آلوده در یک سایت خبری که باعث سرقت کوکی کاربران می‌شود.
14) حمله مرد میانی (Man-in-the-Middle – MITM)
در این حمله هکر بین شما و مقصد (مثل سایت بانک) قرار می‌گیرد و داده‌ها را شنود یا دستکاری می‌کند. اغلب در وای‌فای عمومی اتفاق می‌افتد.
مثال: اتصال به وای‌فای کافی‌شاپ و وارد کردن اطلاعات بانکی، در حالی که هکر بین ارتباط شما و سرور قرار گرفته است.
15) حملات جستجوی فراگیر (Brute Force Attacks)
هکر با استفاده از نرم‌افزارهای خودکار، میلیون‌ها رمز مختلف را امتحان می‌کند تا یکی از آن‌ها درست باشد. این روش زمانی موفق می‌شود که رمز عبور ضعیف باشد.
مثال: رمزهای ساده مثل 123456 ظرف چند ثانیه حدس زده می‌شوند.
16) کی‌لاگر (Keylogger)
کی‌لاگرها نرم‌افزار یا سخت‌افزارهایی هستند که هر کلید فشرده‌شده روی کیبورد شما را ثبت می‌کنند. این یعنی نام کاربری و رمز عبورتان مستقیم به هکر ارسال می‌شود.
مثال: نصب یک برنامه ظاهراً بی‌خطر که همه تایپ‌های شما را برای هکر ارسال می‌کند.
17) سوءاستفاده از آسیب‌پذیری روز صفر (Zero-Day Exploits)
در این حالت هکر از یک نقص امنیتی در نرم‌افزار استفاده می‌کند که شرکت سازنده هنوز از وجود آن خبر ندارد و هیچ وصله‌ای برایش منتشر نشده است.
مثال: باگ جدیدی در ویندوز کشف می‌شود و هکرها قبل از انتشار آپدیت از آن سوءاستفاده می‌کنند.
18) روت‌کیت (Rootkit)
روت‌کیت‌ها نوعی بدافزار بسیار پیشرفته‌اند که دسترسی کامل سیستم را در اختیار هکر قرار می‌دهند و خودشان را از دید آنتی‌ویروس مخفی می‌کنند.
مثال: سیستم کند شده اما هیچ برنامه مشکوکی قابل مشاهده نیست؛ در حالی که روت‌کیت در پس‌زمینه فعال است.
روش‌های پیشگیری و حفاظت از خود
- استفاده از رمزهای عبور قوی و یکتا: از رمزهای طولانی، ترکیبی از حروف، اعداد و نمادها استفاده کنید و برای هر حساب رمز متفاوت داشته باشید.
- فعال کردن احراز هویت دو مرحله‌ای (2FA): اضافه کردن یک لایه امنیتی برای ورود به حساب‌ها و کیف پول‌ها.
- مراقبت از لینک‌ها و فایل‌ها: هرگز فایل یا لینک ناشناس را باز نکنید.
- استفاده از شبکه‌های امن: از وای‌فای عمومی اجتناب کنید و در صورت لزوم از VPN معتبر استفاده کنید.
- حذف متادیتا از فایل‌ها: قبل از اشتراک‌گذاری عکس یا سند، داده‌های EXIF و متادیتا را پاک کنید.
- آگاهی و آموزش: درباره روش‌های هک و مهندسی اجتماعی اطلاعات کسب کنید و خود و خانواده را آموزش دهید.
- محدود کردن اشتراک‌گذاری اطلاعات در شبکه‌های اجتماعی: از اشتراک‌گذاری مکان، جزئیات شخصی و تصاویر حساس خودداری کنید.
نتیجه‌گیری
هکرها با استفاده از روش‌های متنوعی مانند فیشینگ، بدافزار، شبکه‌های ناامن، رمزهای ضعیف، اطلاعات شبکه‌های اجتماعی و سوءاستفاده از متادیتا می‌توانند به اطلاعات شما نفوذ کنند. با آگاهی از این شگردها و رعایت اصول امنیت دیجیتال، می‌توانید خطرات را به حداقل برسانید و از داده‌های شخصی و سرمایه دیجیتال خود محافظت کنید. همیشه قبل از اشتراک‌گذاری اطلاعات یا فایل‌ها، خطرات احتمالی را بسنجید و اقدامات پیشگیرانه لازم را انجام دهید.
